اتاق فکر (Think tank) چیست!؟

شاید موضوع اتاق فکر، موضوع تازه و نویی به نظر نرسد اما نقش ارزشمند اتاق‌‌های فکر در تعاملات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و تاثیر مثبت آن در توسعه و ارتقای سازمان‌ها، به‌ویژه سازمان‌های ارایه دهنده خدمات به قشرهای متفاوت جامعه، باعث شده است که این تشکیلات غیر‌ساختارمند گذشته، امروزه جایگاهی در ساختار سازمان‌ها پیدا کند.

یکی از عادت‌‌های بدی که دامنگیر جامعه ماست، عمل پیش از تفکر یا تفکر پس از عمل است که راه برون رفت از این سیکل معیوب، نهادینه سازی الگوی عمل مبتنی بر معرفت است.

🔆 اتاق فکر، مغزی برای اندیشیدن، ذهنی برای پرواز کردن و فکری برای گشودن است.

💡 اتاق فکر عرصه‌ای است که در آن خرد جمعی به منصه ظهور می رسد. در این فضا شرکت‌کنندگان درخصوص مسایل و موضوعات مورد بحث به اجماعی همگانی دست می‌یابند، چرا که در اینجا دیگر از روابط قدرت خبری نیست.

🏡 اتاق فکر یکی از ابزارهای آفرینندگی برای حل مسئله و توسعه خلاقیت در هر سازمانی است و مکانی برای اندیشیدن به یک مسئله یا موضوع، بدون حضور عواملی که مانع آزاد اندیشی و یا محدودیت می شوند مانند ملاحظات سیاسی یا اعمال قدرت مدیران ارشد. اتاق فکر به تدوین و انعکاس پیشنهادات سازنده و خلاقانه اعضاء خود می پردازد و با نوآوری، فضای تصمیم گیری را از یکنواختی خارج می کند.

📝 اندیشکده، اندیشگاه، مرکز مطالعات استراتژیک، مخزن فکری، کارخانه های فکر، کارخانه های مغز و کارخانه های ایده برخی از عباراتی است که برای این نوع سازمانها در ادبیات فارسی استفاده شده است.

🔍 تاریخچه تأسیس اتاق فکر به شکل رسمی به نیمه های قرن بیستم بعد از جنگ جهانی دوم برمی گردد. نیروی هوایی آمریکا اولین اتاق فکر رسمی را با عنوان اندیشگاه در سال ۱۹۴۷ با هدف تدوین سیاست های نظامی تأسیس کرد. این اندیشگاه را مادر اتاق های فکر جهان نامیدند. در سال ۱۹۶۰ واژه اتاق فکر به شکل رسمی مورد استفاده قرار گرفت و هدف از ایجاد آن برقراری ارتباط بین دانش و قدرت بود.

🇮🇷 تاریخچه اتاق فکر در ایران:
سال ۱۳۷۱ شروع رسمی اتاق فکر در ایران است و با بحث های فکری شروع شد. با دو رویکرد :
۱- شناسایی افکار غربی
۲- شناسایی افکار بومی
و مباحث بیشتر پیرامون منطق بنیادین فکر بوده است. « مسئله فکر، تئوری های فکر، کارگاه های فکرسازی، تکنولوژی فکر و … »

📈 براساس گزارش دانشگاه پنسیلوانیا در سال ۲۰۰۸ در سراسر جهان در مجموع ۵۴۶۵ اتاق فکر وجود داشتند که نسبت به سال ۲۰۰۷ (۵۰۸۰) این تعداد نه در صد افزایش داشته است.

#⃣ تعداد اتاق های فکر در مناطق مختلف جهان به شرح ذیل می‌باشد:
آمریکای شمالی: ۱۸۷۲،
اروپای غربی: ۱۲۰۸،
آسیا: ۶۵۳،
اروپای شرقی ۵۱۴،
آمریکای لاتین و کاریب: ۵۳۸،
آفریقا: ۴۲۴،
خاور میانه و آفریقای شمالی: ۲۱۸ و
استرالیا و اقیانوسیه: ۳۸.

🏆 رتبه کشورها از نظر تعداد اتاق فکر ها:
اکنون آمریکا با ۱۸۲۸ اتاق فکر،
چین ۴۲۶،
انگلستان ۲۸۷ و
هند ۲۶۸ اتاق فکر
به ترتیب اول تا چهارم هستند.

اتاق‌های فکر چهار ویژگی‌ عمده دارند:
۱⃣ جمع اندیشی
۲⃣ تولید فرآورده‌های فکر و انتقال به مخاطب
۳⃣ معطوف بودن کوشش‌ها به مسایل روز
۴⃣ درگیر نشدن در مسایل اجرایی و تشریفات رسمی سیاستگزاری

در اینجا کمیت بسیار مهم بوده و از تعداد پیشنهادهای بیشتر استقبال می‌گردد، زیرا احتمال رسیدن به راه حل بهتر را افزایش می‌دهد. در این روش یک گروه ۵ الی ۱۵ نفره با حضور یک دبیر برای اداره نمودن جلسه و برای ثبت پیشنهادهای صورت گرفته با استفاده از برخی ابزار و امکانات تشکیل جلسه می‌دهند.
دستور کار جلسه قبلا با وضوح کامل به اعضا اعلام می‌شود. باید مطمئن شد تمامی اعضای گروه موضوع موردنظر را درک نموده باشند. اعضا در طی جلسه به نوبت پیشنهادهای خود را اعلام و دبیر جلسه آنها را یادداشت می‌نماید.

🗺 با این حال این روش قواعدی دارد که به این شرح می‌باشد:
💭 اظهار نظر آزاد و بی‌واسطه و هر چند غیرمعمول بلامانع است (از ایده‌‌های غیرمعمول استقبال می‌شود).
💭 به هیچ اندیشه ای انتقاد نمی‌شود (انتقاد ممنوع است).
💭 حداکثر نظرات ارایه و جمع‌آوری می‌شود (تاکید بر کمیت نظرات و ایده‌هاست).
💭 تکوین نظرات در مدت معین صورت می‌گیرد (ایده‌ها ترکیب و بهبود پیدا می‌کنند).

💸 بسیاری از اتاق های فکر سازمان‌های غیرانتفاعی هستند که در بعضی کشورها مانند کانادا و آمریکا از آنها با معافیت‌های مالیاتی حمایت می‌شود. همچنین در بین بسیاری از اتاق های فکر که توسط دولت‌ها، شرکت‌های تجاری و گروه‌های ذینفع تأسیس می‌شوند، بعضی منتج به کسب درآمد از راه مشاوره و پژوهش هستند.